Gdy odwiedzisz strony poświęcone historii wschodnich kresów Rzeczpospolitej, szczególnie tworzone przez ludzi na siłę szukających utraconej tożsamości, narodów wybijających się na niepodległość, można trafić i na takie jak niżej: http://www.belarusguide.com/genealogy1/Documents.html .

pór pomiędzy białoruskimi i litewskimi historykami, do kogo należy i co jest wcześniejsze Litewska Pogoń czy Białoruska Pahonia jest klasycznym przykładem owych rozterek. Czy Litwa była prowincją białoruską czy odwrotnie? W te rozważania mimowolnie wciągani są też genealodzy. Ale nie o tym chciałem napisać, a o Metryce Litewskiej.

etryka Litewska, czym była, co się z nią stało, gdzie jest…
… to zebrane w 556 tomach oryginalne dokumenty WKL, które w latach 1386 - 1794 przechodziły przez urząd kanclerza Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W owych czasach było jednym z największych archiwów w Europie, zawierające wszystkie dokumenty o charakterze państwowym, ale nie tylko. Urząd kanclerski dokumentował monarsze nadania, wypłaty należności i kwitował wpłaty do skarbu. Wyposażał poselstwa, inwestował i pokrywał koszty remontów, itd., itp. Dla badaczy historii i genealogii to kopalnia wiedzy. To na podstawie owych dokumentów powstały min. rejestry podymne.

o końca XVI wieku Metryka przechowywana była na zamku w stołecznych Trokach, a następnie w Wilnie, po przeniesieniu siedziby Wielkiego Księcia Litewskiego do tego miasta. Z końcem XVIII archiwum przeniesione zostało do Warszawy. Ze zbioru tego wyłączona została część dotycząca książąt Radziwiłłów i złożona na zamku w Nieświeżu. Niestety zamek w Nieświeżu został spalony w czasie II Wojny Światowej. Wcześniej zbiór Metryki uszczuplony też został w roku 1655 przez armię szwedzką. Po upadku Insurekcji 1795 roku, wojska carskie zajęły Warszawę, i wraz z innymi cennymi zbiorami Metryka powędrowała do St. Petersburga.

Tłumaczenie:
"Podwaliny pod właściwie uporządkowany zbiór Metryki położył za czasów wileńskich (1594) kanclerz Sapieha. Za jego czasów dokumenty zostały zebrane, uporządkowane i przepisane do ksiąg. W czasach warszawskich, staraniem Naruszewicza do starego rejestru dodany został nowy a wszystko zostało przetłumaczone na język polski. Przetłumaczone zostały też wszystkie dokumenty pisane po białorusku (okres od 1386 do 1551). W ten sposób powstał dodatkowy zbiór dokumentów w 29 tomach, który przetrwał w Archiwum w Warszawie do 1939 roku.
Do sklasyfikowania i inwentaryzacji zbioru Metryki wywiezionej do St. Petersburga, caryca Katarzyna II powołała specjalną komisję. W trakcie owych prac, wyodrębniono dwa zbiory dokumentów. Pierwszy tyczył spraw wewnętrznych, drugi zagranicznych. Tym sposobem dokumenty zostały rozdzielone. Zbiór tzw. wewnętrzny trafił do archiwum carskiego Ministerstwa Sprawiedliwości, drugi do archiwum carskiego Ministerstwa Spraw zagranicznych w Moskwie. Pozostała część dokumentów niepasująca do przyjętego kryterium podziału, została włączona do zbioru manuskryptów Biblioteki Głównej w St. Petersburgu i Muzeum Rumiancewa w Moskwie..
Z przykrością trzeba stwierdzić, iż część dokumentów uległa zniszczeniu w trakcie tych przeprowadzek.
Poniżej informacje o nielicznych publikacjach opracowanych w oparciu o dokumenty Metryki:

1 "Akty, dotyczące historii zachodniej Rusi", ed.: I.I. Grygorovich
2 "Akty, dotyczące historii południowej i zachodniej Rusi", ed.: Kastamarov
3 "Rosyjska biblioteka historyczna ", wieki. XVII, XX, XXX, XXXII.
4 "Sprawozdanie z prac Komisji Archeograficznej". Komisja opublikowała też wiele prac w oparciu o dokumenty Metryki.
5 Część dokumentów Metryki Litewskiej została zawarta w publikacjach prof. F. I. Lantowicza, , których edytorem był Uniwersytet Warszawski.
6 W 1840 r. w Warszawie został opublikowany przez Bandtke i Herbart szczegółowy opis dokumentów w zbiorach Archiwum Warszawskiego
7 zbiory dokumentów opublikowane zostały przez M. Obolenskij w: "Rossijski Istoricheskij Sbornik" 1838, tom 1 i inne.
8 W 1883 w St. Petersburgu Tom 1 Metryki Litewskiej został wydany przez Zemwarowicza.
9 Około 1920 roku pod redakcją M. Downar - Zapolskiego część dokumentów została opublikowana przez "Moskiewskie Towarzystwo Historii i Szlachty Rosyjskiej". Te dokumenty obejmują sprawy ekonomiczne z okresu 1400 - 1529. Jest to jedyna wierna edycja, która odwzorowuje chronologię i indeks oryginalnych dokumentów. Pozostałe przedruki, które zostały dokonane przez Rosjan zostały zniekształcone i zmodyfikowane podczas tłumaczenia.
10 "Chronologiczny Wykaz Dokumentów" zawartych w Metryce Litewskiej w okresie od 1511 do 1749 r." wydany przez Korsaka.
11 Część dokumentów Metryki została przedrukowana w Polsce, we Lwowie przez L. A. Prohaskę i w Krakowie przez F. Radziszewskiego.

dzie są obecnie dokumenty Litewskiej Metryki?
W obcych archiwach, rozproszone, z utrudnionym dostępem dla badaczy i historyków.

A oto jak na te pytanie odpowiadają dziś białoruscy historycy.
„Te pytanie powinien zadać każdy Białorusin, Litwin i Polak. Wartościowe źródło naszej narodowej tożsamości, naszego kulturalnego dziedzictwa zostało skradzione i dla nas niedostępne. Nasza historia została zmieniona, nasze pomniki historii zniszczone. Jest to częścią imperialnego planu, by przekształcić Białoruś w „Terytorium Zachodnie” z "białoruskim dialektem językowym". Co dziwniejsze obecne wydarzenia polityczne usiłują wmówić, że dzięki Rosji udało się przetrwać białoruskiej tożsamości narodowej. Tylko przywracanie naszego dziedzictwa może ożywić naszą narodową dumę. Ucząc się naszej bogatej historii możemy zrozumieć, kim jesteśmy i, dokąd zmierzamy. Tylko na tej drodze możemy znaleźć siłę, by stać się jednym z niezależnych państw w Europie."

Tylko rzetelną pracą (w tym i historyków) można budować podwaliny pod niepodległy byt państwa, czego Białorusinom życzę.

"17 kwietnia 2000.
Bardzo radzi, zawiadamiamy, że został utworzony międzynarodowy program badania i opublikowania Metryki WKL. 28 tomów Metryki Litewskiej obejmujących okres od jej powstania do 1552 roku zostało już opublikowanych. Poniżej cytowany jest list Aleh Dziarnovich - koordynatora Lithuanian Metrika International Project.

Drodzy Koledzy,
Jestem rad by poinformować, że białoruskie wydawnictwo ATHENAEUM opublikowało 28 tomowe wydanie książkowe Metrica Grand Duchy Lithuania (Metryka Litewska). To wydanie jest pierwszą publikacją białoruską w ramach międzynarodowego programu dla badania i opublikowania Metryki WKL. Praca została przygotowana w Institute History Belarusian Academy Sciences przez historyka Valery Mianzhynskiego i filologa Uladzimir Sviazhynskiego. Książka 28 Metryka WKL zawiera materiały dotyczące historii Wilna, Mińska, Połocka, Kijowa i innych obszarów Białorusi i Wielkiego Księstwa Litewskiego od 1522 do 1552 roku. Dokumenty są publikowane w języku oryginalnym, w tym i białoruskim. Książka zawiera szczegółowe wprowadzenia po Białorusku, Rosyjsku, Angielsku i Litewsku, jak również obszerne naukowe indeksy przygotowane zgodnie z kryteriami międzynarodowego programu badania i opublikowania Metryki WKL.

Więcej informacji o tej książce lub w sprawie jej zakupu, pod adresem poczty elektronicznej: anh@belsonet.net Tel. w Mińsk: (375-17) 239-70-97
Adres pocztowy: Metrica, P. O. Box 71 Minsk 220123 BELARUS"