strona główna drzewo wywodzenie biografie dociekania czytelnia archiwa_obce albumy biblioteka pomocne kontakt z autorem

LEGITYMOWANI
wprowadzenie


     egitymizm - w/g notki encyklopedycznej to doktryna polityczna dowodząca , że prawa historyczne dynastii są nienaruszalne. W pierwszej połowie XIX wieku
    służył restauracji absolutyzmu. Tyle definicja.

    co wobec tego oznaczało legitymowanie przedstawicieli szlachty, szczególnie polskiej po utracie suwerennego bytu wraz z końcem XVIII wieku. Wydaje się, że było kilka aspektów tego pojęcia. Proces weryfikacji przywilejów szlacheckich zapoczątkowany został jeszcze w trakcie prac nad Konstytucją 3-go maja. Po trzecim rozbiorze legitymowanie przybrało inny wymiar. Część magnaterii i szlachty nie widziała nic zdrożnego w podporządkowaniu się nowym monarchom. Gwarancje zachowania dotychczasowych praw i przywilejów było wystarczającym powodem do przyjęcia postawy wiernopoddańczej. Światła, nastawiona patriotycznie część klasy szlacheckiej na przestrzeni XIX wieku biorąca udział w powstańczych zrywach, nie mogła liczyć na przychylność trzech zaborców. Wraz z wprowadzeniem rządów i ustawodawstwa absolutystycznego zaborców , szlachta utraciła przywileje polityczne i wyłączność władzy nad chłopami.

    czasach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, podstawą uprzywilejowanej pozycji było posiadanie ziemi. Heroldia Królestwa Polskiego która w latach 1863-61 prowadziła procesy legitymizacyjne, udzielając nobilitacji, ograniczyła liczbę szlachty o blisko 73%. Na ziemiach zaboru rosyjskiego, ostatecznie ukształtowanych jako gubernie zachodnie: tj. grodzieńska, kijowska, kowieńska, mińskiej, mohylewska, podolska, wileńska, witebska, wołyńska, temu procesowi szlachta poddana została już od 1773 roku. Wydany przez Carycę Katarzynę II akt prawny pod nazwą: "Żałowannaja gramota dworiaństwu" , (Generalny Przywilej dla Szlachty) z 21 kwietnia (2 maja) 1785 roku, był elementem reformy administracji w cesarstwie rosyjskim. Posłużył też, używając dzisiejszej terminologii, do weryfikacji szlacheckiej rodziny.
    Odbywała się ona w dwu instancjach. Przewidziane prawem dokumenty należało złożyć w komisjach prowincji i gubernialnych. W skład komisji wchodzili właściwi terytorialnie marszałkowie i przedstawiciele szlachty. Komisje były usytuowane przy sądach ziemskich prowincji i gubernialnych deputacjach wywodowych. Po zakończeniu procedury, akta wraz z dostarczonymi oryginalnymi dokumentami nadań i przywilejów, przesyłano do Petersburga. Więcej jest oryginalnych dowodów polskiego szlachectwa w Rosji, niż u samych zainteresowanych. Dokumentacja sporządzana była w zakładanych księgach genealogicznych. Wpisy podzielone zostały na sześć kategorii, uwzględniające przedstawione dowody. Do części:
     

  • I wpisywano szlachtę o dowodach nadanych po 1685 roku,

  • II wpisywano szlachtę nobilitowana za zasługi wojskowe,

  • III wpisywano szlachtę nobilitowaną za uzyskanie przynajmniej 8 rangi urzędniczej,

  • IV wpisywano szlachtę szlachtę cudzoziemską osiadłą w Rosji przed zaborami,

  • V wpisywano szlachtę arystokrację (szlachtę utytułowaną),

  • VI wpisywano szlachtę nieutytułowaną, odwieczną - czyli posiadającą szlachectwo sprzed 1685.

    i, którzy udowodnili swoje szlachectwo polskie, zostali zaliczeni do szlachty rosyjskiej. Nazwiska zostały wpisane wraz z herbami i rodowodami do ksiąg genealogicznych Szlacheckiego Zgromadzenia Deputatów. To było równoznaczne z prawem do posiadania dóbr ziemskich wraz z poddanymi, unikania przymusowego poboru do wojska, unikania poddaniu karom cielesnym oraz zwolnienie od płacenia podatków osobistych. Ci którzy procedurze się nie poddali lub nie zostali wylegitymowani, nie tracili polskiego szlachectwa, jednak brak stosownych prerogatyw w świetle rosyjskiego ustawodawstwa, niechybnie prowadziło do deklasacji. Z odmową spotkali się też uczestnicy powstań narodowych, którzy z reguły wcześniej byli wywłaszczani. Przez dwadzieścia dwa lata licząc od upadku Powstania Listopadowego, w tzw. guberniach zachodnich do ksiąg genealogicznych wpisany został tylko co szósty poddający się procesowi legitymowania.

    łowniczek:

  • szlachta - uprzywilejowana grupa społeczna ukształtowana w XIV-Xv wieku. Prerogatywami szlachty były: prawo dziedziczenia posiadanej ziemi, przywileje i prawa stanowe nadawane przez monarchów, prawo do posiadania chłopów i jurysdykcja nad nimi, nietykalność osobista, prawo do sprawowania urzędów, brak obowiązków podatkowych i celnych.

  • magnat - nieformalna tzw. górna warstwa stanu szlacheckiego

  • Podział szlachty:

  • szlachta bogata,

  • szlachta średnia,

  • drobna, cząstkowa, zagrodowa,

  • gołota szlachecka - bez ziemi

     o stanu szlacheckiego należeli:

  • zrodzeni z rodziców szlacheckich będących w legalnym związku ( od roku 1505 matka też musiała być szlachcianką)

  • nobilitowani - do lat 30-tych XVIII w.

  • adoptowani przez indygent - cudzoziemcy

  • przez szlachectwo osobiste - od 1535 roku prawo nabywali profesorowie Akademii Krakowskiej po 20 latach pracy, było to prawo dziedziczne,
     

  • posesjonat posiadacz dóbr ziemskich

  • nieposesjonat drobna szlachta, gołota

  • sarmatyzm - specyficzny typ polskiej kultury szlacheckiej w XVII wieku

    etryka Szlachecka - utworzony w 1775 roku, urząd prowadzący ewidencję rodów szlacheckich

    Stan szlachecki został zniesiony przez Konstytucję RP z marca 1921 roku, której artykuł 96 głosił, iż ,,odrodzone państwo polskie nie uznaje żadnych herbów, tytułów i przywilejów dziedzicznych". Ale już w konstytucji kwietniowej (1935) znosząc w artykule 81, paragraf 2, poprzednie postanowienie, wprowadziła de facto powrót do stanu rzeczy sprzed 1921 roku. Oznaczało to, iż ,,każdy mógł odtąd w aktach stanu cywilnego, dokumentach notarialnych czy paszportowych czynić użytek ze swoich tytułów" (J. Tazbir).

 

Biblioteka Kresowa Potyczek z genealogią kontakt