W/g Słownik Geograficzny KRÓLESTWA POLSKIEGO str 235 tom XI : "Stare-Darewo, folw., pow. nowogrodzki, w 5 okr. pol. snowskim, par. Darewo, należy do Kotarbińskich, ma około 10 włók, wgruntach pszennych. A. Jel. (Aleksander Jelski, obywatel gubernii mińskiej) Stan na 1879 rok."

Tom II str 905: "Darewo, 1) wś z zarządem gminnym w poł.wschod. stronie pow. nowogródzkiego, w 2-im okr. sądowym (Koźlakowicze), w 5-ym okr.polic.(snowskim), w 4- ym okręgu wojskowym (biuro w miejscu). Gmina D. składa się ze 101 wsi i liczy 5166 dusz męż. Jest tu cerkiew paraf., szkoła wiejska, tudzież paraf. kościół katol. Wniebowz. N.M.P., z drzewa wzniesiony 1842 przez ks. prob. Bernarda Misiewicza. Parafia katol. dekanatu nowogródzkiego, dawniej stwołowickiego: dusz 2635. Kaplica w Swojatyczach. Na cmentarzu w D. pochowane 1856 r. zwłoki znanego pisarza Floryana Bochwica. W okolicy grunta płaskie, bezleśne: łąki, pastwiska dobre, nad rzeką Szczarą.


Niewielka wieś, dawniej wieś, majątek i folwark, położona przy drodze z Baranowicz do Lachowicz, 8 km ma płd. - wschód od Baranowicz. Wspomniany folwark w przełomie XIX i XX wieku był w rękach rodziny Różańskich. W 1921 r. wieś zamieszkała przez 32 katolików oraz 8 prawosławnych. W 1934 r. już tylko 15 mieszkańców. Wieś i gmina z przynależnościami: Podlesie, Ułazowicze, Waszkowce, Wiedźma, Zofilin

W/g informatora z 1934 roku, w gminie właścicielami ziemskimi byli:
- Bochwic Witold maj. Waszkowce - 134 ha;
- Bułhak Kazimierz maj. Ustroń - 115 ha;
- Czyż Stanisław - 251 ha;
- Dzierdziejewski Henryk maj. Zakluczyn - 158 ha;
- Dzierdziejewski Kazimierz maj. Gosławszczyzna - 131 ha;
- Kotarbiński Mieczysław maj. Darewo Stare - 161 ha;
- Kozłowski Aleksander maj. Wiedźma - 105 ha;
- Łopott Witold maj. Korzeniowszczyzna - 150 ha, Teofilin - 181 ha, Zakluczyn - 88 ha;
- Miładowski Adolf maj. Jedlina - 131 ha;
- Prożego Józef maj. Kulik - 62 ha;
- Ralkiewicz Władysław maj. Romaszki - 71 ha;
- Rdułtowska Bronisława maj. Odachowszczyzna - 585 ha, Sielawicze - 783 ha;
- Różański Władysław maj. Łabuzy - 180 ha;
- Rymaszewska Maria maj. Zabrodzie - 109 ha;
- Zgirski Jan maj. Berezówka - 123 ha, Sakuny - 67 ha.

Odnotowano działalność min.:
bednarza - Niczego, cieśli- M. Podlegajło i W. Wiktorowicz, kowali - J. Sałata i P. Tomasz, krawców - S. Cykman, A. Czarniawski, J. Kudrawiec, K. Świstunowicz, K.
Wiktorowicz, stolarza - F. Uszakowski, szewców - P. Ciciksza, P. Holec, J. Możajski, T. Pobiegajło, A. Tkaczuk.
Młyny należały do W. Bochwica, W. Łopotta, hr. Henryka Plater Zyberka. Wiatraki mieli Jan Bubień, Józef Bubień, K. Bubień, J. Tryścień i M. Zdan.
Handlem trudnili się: H. Nowakowska, R. Grubowicz, I. Karpiejczyk, M. Krywicki, M. Mandel, J. Młotok, M. Ostrowski, P. Rusak, P. Cichański, S. Iwanowicz, B. Jankowski, J. Leszkiewicz.
Sery wytwarzali: M. Mandel, Ch. Młotok, B. Miński, Tomaszewski & Birgon, Z. Żmudziak.
Handel spirytualiami był w rękach Bendlanda.
Funkcjonowało też Kółko Rolnicze we w Pronczałkach, oraz Spółdzielnia Mleczarska Florjanów

Pierwszy kościół w Darewie zbudowano w 1440 r. Kolejny drewniany kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP wzniósł w 1841 roku ówczesny proboszcz Bernard Misiewicz.
Kościół ten został zniszczony w 1915 r. W latach międzywojennych XX w. proboszczem Darewskiej Parafii został ks. St. Szeplewicz. W 1935 roku na miejscu straconego, drewnianego kościoła rozpoczął budowę kościoła murowanego. Dzięki jego zabiegom kościół w Darewie został odżył. Przy odbudowie zaangażowani byli zarówno parafianie, jak i oficerowie z garnizonu w Baranowiczach. Żołnierze pełniący służbę w Baranowiczach wydatnie pomogli w obudowie świątyni, którą konsekrowano w 1937 r. Niestety w 1945 roku kościół został ponownie zdewastowany i na dodatek zamknięty aż do 1990 r.
Nieopodal kościoła zachował się do dziś cmentarz parafialny w Darewie. Położony około 100 metrów na zachód od kościoła, ogrodzony, o obszarze 2.4 ha. założony w I połowie XIX w. na planie prostokąta. Najstarsze nagrobki pochodzą z 1849 r.

Na wprost wejścia znajduje się kwatera z nagrobkami rodziny Bochwiców. To tu pochowany został Florian Bochwic - pisarz, filozof, pedagog, ur. w 1799 r. w niedalekim Mirze, autor min. "Obraz myśli mojej o celach istnienia człowieka" (1841), "Pomysły o wychowaniu człowieka" (1867), "Zasady myśli i uczuć moich" (1867). Ciekawą formę zastosowano na nagrobku Ksawerego Bochwica (zm.1886) ma formę zwoju pergaminu a wykutą inskrypcją. Inne nagrobki poświęcone są Romanowi Bochwic, s. Ottona zm. 1889 i Lucjuszowi Bochwic zm. 1864 r.

Nieopodal znajduje się nagrobek Katarzyny Kaszycowej pochodzący z 1898 roku, księdza Stefana Wojnowskiego, bez daty. Nieopodal znajduje się granitowy postument Józefata Podgórskiego, zm.1899 r w wieku 70 lat.

Przy głównej ścieżce biegnącej na wprost wejścia, po lewej stronie znajdują się dwa ciekawe nagrobki rodziny Łopottów. Pierwszy, w formie murowanego tynkowanego czworobocznego, dwukondygnacyjnego słupa na rzucie kwadratu. Dolna kondygnacja zakończona gzymsem, górna węższa, o bryle sześcianu, nakryta jest namiotowym daszkiem. Całość wieńczy krzyż o trójlistnie zakończonych ramionach. Tablica inskrypcyjna wykonana z marmuru z artystycznie opracowanym liternictwem. Jest to nagrobek sióstr Ewelimy, Zofii, i Kamili Łopott zmarłych w ciągu stycznia i lutego 1857 roku. Obok jest nagrobek matki dziewczynek, Aleksandry Łopottowej zm. 1861 r.. Nagrobek wykonano z żeliwa. Był to krzyż na postumencie, niestety nie zachował się do czasów współczesnych. Dotrwał jedynie prostopadłościenny postument na podstawie. Na dwu bokach postumentu znajdują się inskrypcje, na dwu pozostałych płaskorzeźby.

Nieopodal po drugiej stronie ścieżki są nagrobki Fabiana z 1872r. i Rudolfa z 1887 r. Klukowskich, Adama Chomicza z 1885 r. oraz Stefana Marczyka z 1855 r.
W centralnej części cmentarza, przy ścieżce biegnącej równolegle do wejścia znajduje się nagrobek księdza Stanisława Szeplewicza. zm. 1975 r. Nagrobek ufundowany w 1992 r. jest bardzo zadbany i najwyraźniej otoczony specjalną troską mieszkańców Darewa.
Cmentarz jest zadbany, bez śladów zniszczeń i celowej dewastacji. Drzewostan rozproszony z przewagą kasztanowców, lip, i licznych krzewów.



WYBÓR INSKRYPCJI:
Kaszczycowa
KATARZYNA KASZCZYCOWA ŻYŁA LAT 20 UMARŁA 10 WRZEŚNIA 1898 R. PROSI O TRZY ZDROWAŚ MARYJA

Bochwic (kwatera)
ROMAN BOCHWIC SYN OTTONA 1874 +1889
LUCJUSZ BOCHWIC 1838 + 1864
KSAWERA Z SZALEWICZÓW L(E)UCINSZOWA BOCHWICOWA 1845 - 1886
D.O.M. JÓZEF (...) UMARŁ ROKU 1849 LISTOPADA (...) PROSI KAŻDEGO (PRZECHODNIA) O 3 ZDROWAŚ MARYJA

Wojnowski
KSIĄDZ STEFAN WOJNOWSKI WIECZNE ODPOCZNIENIE RACZ MU DAĆ PANIE
S.P. KAROLINA WOJNOWSKA POKÓJ JEJ DUSZY CZEŚĆ JEJ PAMIĘCI

Klukowski
FABIJAN KLUKOWSKI URODZIŁ SIĘ 1786 R. UM. 12go WRZEŚNIA 1872 R. PROSI O MODLITWĘ DO BOGA
RUDOLF KLUKOWSKI UR. 20 KWIET. 1848 R. ZM. 9 LIPCA 1887 R. PROSI O 3 POZDROWIENIE ANIELSKIE

Kotarbiński
CZESŁAW KOTARBIŃSKI UR. 29 SIERPNIA 1858 R. ZM. 28 LISTOP. 1910 R. POKÓJ JEGO DUSZY
lewa strona ODALJA Z MIERZEJEWSKICH KOTARBIŃSKA Um. 3 MARCA 1868 R.
prawa strona LUDWIK KOTARBIŃSKI UR. 1815 R. UM. 1880 R.

Chomicz
ADAM CHOMICZ ŻYŁ LAT 24 UM. 3 (...) 1885 R.

Marczyk
STEFAN MARCZYK ŻYŁ LAT 68 ZMARŁ 28 III 1945 R. PAM. OT SYNA (inskrypcja - lustrz.)

Podgórski
TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI JÓZEFATA PODGÓRSKIEGO ŻYŁ LAT 80 UM. 3 STYCZNIA 1899 R. PROSI O TRZY ZDROWAŚ MARYJA PAMIĄTKA OD ŻONY

Bondar
TU SPOCZYWA RODZINA BONDARÓW OD ROKU 1945

Szeplewicz
KSIĄDZ STANISŁAW SZEPLEWICZ UR. 14 XI 1902 ZM. 8 VIII 1975 DŁUGOLETNI PROBOSZCZ PARAFII DAREWO ZA JEGO TRUDY I CIERPIENIA PSZYJM GO
PANIE DO KRÓLESTWA
SWEGO OFIARNEMU I WIERNEMU DUSZPASTERZOWI WDZIĘCZNI PARAFIANIE

Wiwandijowa
S.P. MARYI Z CHYLIŃSKICH WIWANDIJOWEJ ZM. 1890 R. MARCA 24 D. WIEKU 75 LAT PROSI O MODLITWĘ DO BOGA

Ralcewicz
S.P. JÓZEF RALCEWICZ ZM. 1892 R. LUTEGO 11 DNIA WIEKU 70 LAT
ADAM RALCEWICZ ZM. 1869 R. MAJA 7 D. WIEKU 31LAT PROSI O MODLITWĘ DO BOGA

Lenczewska-Samotya
S.P. MARJA Z RATOMSKICH LENCZEWSKA SAMOTYA + R. 1896 STYCZNIA 21 D. WIEKU LAT 43 NAJUCZCIWSZA ŻONA I NAJCZULSZA MATKA

Stankiewicz
WINCENTY STANKIEWICZ ŻYŁ LAT 60 UM. 1876 R. SIERP. 30 I DZIECI STANISŁAW I WINCENTYNA PAMIĘĆ ŻONY PO MĘŻU I DZIECIACH

Terpiłowska
S.P. EMILIJA Z RATOMSKICH TERPIŁOWSKA ZM. R. 1897 D. 21 LISTOPADA WIEKU LAT 37 DZIECI BOHDAN I CZESŁAWA PAMIĄTKA PO ŻONIE

Borodzicz
S.P. STEFAN BORODZICZ ŻYŁ LAT 57 UM. 1 LISTOP. 1849 R. POKÓJ JEGO DUSZY
z boku: S.P. IZABELLA BORODZICZOWA ŻYŁA LAT 90 UM. 8 STYCZ.1891 R. POKÓJ JEJ DUSZY

Karczewska
D.O.M. TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI FRANCISZKI Z PASZKIEWICZÓW KARCZEWSKIEJ ŻYŁA LAT 56 ZMARŁA R. 1853 FEBRUARYIA D. (...) BOGOBOJNE DZIECI
PRZECHODNICH PROSZĄ O MODLITWĘ ZA DUSZĘ JEJ

Lopott
D.O.M. MOGIŁA TA PRZYKRYWA TRZY SIOSTRY EWELINĘ MAJĄCĄ OD URODZENIA 4 (,,,) KAMILLĘ 6 L I ZOFIJĘ 8 LAT ZMARŁW Z WOLI NAJWYŻSZEGO
PIERWSZA 17go DRUGA 2go POZOSTALI PO ONYCH RODZICE ROMUALD I ALEKSANDRA LOPOTTOWIE PROSZĄ KAŻDEGO CZYTELNIKA O ZANIESIENIA
WESTCHNIENIA DO BOGA ABY DUSZE NIEWINNYCH TYCH DZIECI UMIEŚCIĆ RACZYŁ W LICZBIE SOBIE WYBRANYCH
D.O.M. WIECZNOŚCI ALEXANDRY LOPOTTOWEY ZMARŁEJ 1861 r. 8 GRUDNIA W WIEKU LAT 37 ALEXANDRO ŻONO MOJA DROGA SPOCZYWAY W TYM
GROBIE OBOK NASZYCH DZIECI JEDNAK DO CZASU NIM BÓG MNIE POWOŁA DO CIEBIE I ZCZASEM POŁĄCZY NAS RAZEM ROMUALD LOPOTT tył: MATKO
NASZA MY TWOJE OSIEROCONE DZIECI RYSZARD WITOLD I ALEXANDRA ZANOSIMY DO BOGA MODŁY AŻEBYŚ SPOCZYWAŁA W KRAINIE NIEBIESKIEY I
SPOKORĄ BŁAGAMY NIECH DUCH TWÓY CZUWA NAD NAMI A CZYTELNIKÓW PROSIMY O POZDROWIENIE ANIELSKIE

Czerepowicka
TEOFILA Z ŁUKOWSKICH CZEREPOWICKA ŻYŁA LAT 62 UM. W STYCZ. 1886 R.

Syecki
TU SPOCZYWA SVECKI KAROL (...) UM. 1902

Jezierska
Z POT(...)WSKICH MARJA JEZIERSKA UR. 1865 R. ZM. 28 III 1930 R.

Zaleski
S.P. WINCENTY ZALESKI UM 26 LISTOPADA 1896 R. BOŻE ŚWIEĆ NAD JEGO DUSZĄ

Wiktorowicz
TU SPOCZYWA ALŻBETA WIKTOROWICZ ŻYŁA 90 L. ZM. 1937 (...) POKÓJ JEJ DUSZY

Szulakowski
S.P. JÓZEF SZULAKOWSKI ŻYŁ LAT 42 ZM. 25 (...) 1942 R. PAM. OD ŻONY.

Spis inskrypcji zaczerpnięto z "ZABYTKOWE CMENTARZE NA KRESACH WSCHODNICH DRUGIEJ RZECZPOSPOLITEJ - WOJEWÓDZTWO NOWOGRÓDZKIE"
autorzy: Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski, Wojciech Walczak, wyd. DiG 2008